Description

Balat Dükkan Koruma Projesi

Fatih İlçesi’ne bağlı Balat semti Tarihi Yarımada’da Fener ve Ayvansaray arasında yer almaktadır. Haliç kıyısında sahil surlarının iç kısmından yukarıya doğru uzanan semt özellikle Musevi halkının yüzyıllar boyunca iskan ettiği tarihi bir yerleşmedir. Bizans tarihine kadar uzanan bu yerleşimin tarihi Bizans dönemine kadar uzanmakla birlikte, Fatih Sultan Mehmet’in fetihten sonra Makedonya’dan getirilen 100 kadar Musevi aileyi buraya yerleştirmesi ilk önemli adımlardan biri olmuştur. Sonraki yıllarda İspanya, Portekiz ve İtalya’dan sürülen Sefarad Yahudileri Haliç sahilinde Balat’ın da içinde yer aldığı bölgelere yerleştirilmiştir. 17. Yüzyılda Eminönü bölgesinde yaşayan ve büyük Ayazmakapı yangınından etkilenen Museviler de Balat’a yerleştirilmiş, böylece bölgedeki Musevi cemaat genişlemiştir. Bu dönemde halk geçimini genellikle Haliç kıyısında yer alan iskelelerde çalışarak sağlamaktaydı. Sahil ile semtin bağlantısı günümüzde mevcut olmayan Balat kapısı içerisinden kurulmaktaydı. Kapıdan sur içine girişte, surlar boyunca uzanan bölge Balat’ın en aktif alanlarından biri olup, tarihi Balat çarşısını da içerisine alan bölgeydi. Bu alan bugün de aynı canlılığını korumaktadır. Çalışma konusu yapının da içerisinde yer aldığı tek ve iki katlı tonoz örtülü dükkanların bitişik nizamda konumlandığı Leblebiciler Sokak Balat çarşısının karakteristiğini yansıtan önemli alanlardan birisidir. Hemen üstünde yer alan ve Osmanlı döneminde kundura dükkanlarının yer aldığı Lapçinciler Sokak’taki yapılar da -bugün ki adıyla Lavanta Sokak- aynı mimari biçimlenişe sahiptir. Dükkanların kesin yapım tarihine ilişkin bir bilgiye ulaşılamamakla beraber Osmanlı arşivlerinde Leblebiciler caddesinde yer alan dükkanların imar-tadilat faaliyetine ilişkin 1886 tarihli belgelerden bu dönemde dükkanların yer aldığı anlaşılmaktadır. Yapılara ilişkin en erken tarihli, detaylı görsel veri 1929 tarihli Pervititch haritalarıdır. Haritalardan o tarihte de yapının 33 ve 35 numaralı iki farklı girişe sahip dükkanlardan oluşan kagir yapılar olduğu okunmaktadır. Günümüzde de iki farklı parselde yer alan tonoz örtülü yapıya ait rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri 2022 yılında tamamlanmıştır.